Page 39 - Spiegelschrift 17, voorjaar 2018

door Paul SchneidersEEN OUDE PRENT VAN DE KRUISING KONINGSLAAN-BOSLAAN.Paul Schneiders is historicus en erelid van de Vereniging Vrienden van het Spiegel39DE KOMST VAN DERIOLERING IN HETSPIEGEL WAS GROOTNIEUWS VOOR DEKRANT. verhogingen betekenden voor vele gegoeden inke stappenEen halve eeuw later ontwikkelde de Jordaan zich tot een yuppenwijk en stadsdeel waar het graag en goed wonen is. De huizen zijn gerenoveerd en de ellende van voorheen is voorbij. De huizenprijzen stegen er in recordtempo.Zo’n opmerkelijke ontwikkeling neer- en opwaarts heeft het Spiegel zeker niet gekend; het is vanaf het begin, bij de aan- leg - nou ja, feitelijk een niet geplande wildgroei – tot op vandaag een chique villawijk gebleven. In het woongenot hebben zich niettemin spectaculaire ups en downs voor- gedaan. De stemmingsgeschiedenis van de bewoners toont het aan. Een kort overzicht daarvan.“Het te veel aan groen werkt benauwend”De Gouden Eeuw van het Spiegel zijn de jaren 1880-1914 geweest, de welvaart van het n de siècle met kasten van villa’s, grote tuinen, welvaart en rijkdom en als schrille tegenstelling de armoede en afhankelijkheid van het dienst- personeel: de meiden in allerlei gradaties (werkmeid, dienstbode, kokkin, dienstmeid) en de in de dienstverlenende sector hiërarchisch veel hoger geplaatste juffrouwen: het bellenmeisje, het kindermeisje, de gouvernante, de gezel- schapsdame. Die hadden behoorlijke slaapkamers, het lagere vrouwvolk moest het doen met de onverwarmde dienstbodenkamers onder de hanenbalken. Daar stonden ’s winters de ijsbloemen op de kleine raampjes en washet water in de lampetkan bevroren. Herman Gorter was een uitzondering toen hij een huis liet bouwen zonder dienst-bodenkamers. En dan de koetsiers, de stokers, de huisknechten, de chauffeurs.UITBUITINGAan die gouden jaren – althans voor hen die aan de ‘goede’ kant zaten – maakte de Eerste Wereldoorlog bruusk eenterug. De royale villa’s in het Spiegel waren duur in onder- houd, aanleg van centrale verwarming was een kostbare zaak, tuinonderhoud eveneens, personeel was niet meer te betalen, Duitse dienstbodes uitgezonderd.De jaren dertig waren ellendig en vernederend voor de werklozen en de ‘kleine luiden’, maar ook veel rentenierende en ‘coupon-knippende’ Spiegelbewoners leden in stilte armoede en koude in hun grote villa’s. Niet zo vreemd dat de NSB van Mussert aanvankelijk hoog scoorde in het Spieghel (bij voorkeur met die door de exploitanten verzon- nen h gespeld).Het Spiegel kwam in de jaren 1920-1960 in een crisis terecht. De Gooise bladen, de Bussumsche Courant en de Gooi-en Eemlander voorop, zijn vaak de spreekbuis geweest van ontevreden Spiegelbewoners. Dat was soms wel vreemd, zoals toen iemand in 1915 boos schreef: “Het te veel aan groen in Bussums Spieghel werkt drukkend, benauwend in de zomer. Een wandeling bijvoorbeeld over de ’s-Gravelandseweg in de natte maand augustus werd een corvee: een glibberige klinkerbodem, een zuurzoete, walgelijke lucht waren de indrukken die men er van mee nam.”AFGUNSTDie klacht kan je onredelijk noemen, in de jaren twintig echter maakten de Spiegelbewoners zich terecht boos en staken ze hun afgunst over het nieuwe Brediuskwartier niet onder stoelen of banken. Dáár waren de wegen breed eneinde. Sociale wetgeving deed de grofste uitbuiting verdwijnen, de nieuwe economische situatie en belasting-